Η συμβολή των Ελλήνων του Πόντου στην Επανάσταση του 1821

Του Φάνη Μαλκίδη

Μέρος της ομιλίας στην εκδήλωση που οργάνωσε η  Εύξεινος Λέσχη Άργους- Ορεστικού Καστοριάς με αφορμή την επέτειο της Εθνικής μας Παλιγγενεσίας.

Η συμβολή των Ελλήνων του Πόντου στην Επανάσταση του 1821 και την απελευθέρωση της πατρίδας μας, αποτελεί, ίσως, ένα από τα πιο αποσιωπημένα κομμάτια της νεότερης ιστορίας μας.

Εντούτοις η πραγματική διάσταση της καθοριστικής και πρωταγωνιστικής συμβολής των Ελλήνων που έδρασαν στη Ρωσία και οι περισσότεροι ήταν Ποντιακής καταγωγής, και χρηματοδότησαν, οργάνωσαν και πολέμησαν για την ελευθερία, δεν μπορεί να αμφισβητηθεί.

Αρχικά, ο Ηλίας Κανδήλης, ιδρυτής του Φροντιστηρίου της
Χερσώνας στη νότια Ρωσία, ο οποίος αφήνει στον Αλέξανδρο  Υψηλάντη 5.000 ρούβλια, για τους
σκοπούς της Φιλικής Εταιρείας,  ο Ιάκωβος Γρηγοράντης, γενικός «αρχιμεταλλουργός» των μεταλλείων
της Αργυρούπολης, καθώς και η μεγάλη ποντιακή οικογένεια των Μουρούζηδων είναι λίγα μόνο από τα παραδείγματα των Ποντίων, που ενίσχυσαν με διάφορους τρόπους τον αγώνα.

Το 1814 όταν ιδρύεται η Φιλική Εταιρεία, στην Οδησσό, η πόλη κατοικείται από 4000 Έλληνες, εκ των οποίων το 80% είναι Πόντιοι. Μεταξύ των μυημένων, φαίνεται να συμπεριλαμβάνονταν και κρυπτοχριστιανοί, ενώ σημαντική εκπρόσωπος της Ποντιακής συμμετοχής υπήρξε η οικογένεια των Yψηλαντών, η οποία θυσίασε θέσεις, πλούτο, καριέρα για να μπει μπροστά στον αγώνα Ελευθερίας.

Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης μαζί με τα αδέλφια του πολεμά στο Δραγατσάνι. Προδομένος από εχθρούς και φίλους,  φυλακίζεται και πεθαίνει λησμονημένος στη Βιέννη το 1828. Η συμβολή όμως του αρχηγού της Επανάστασης είναι αναμφισβήτητη. Και αυτό οφείλουμε να πράττουμε από εδώ και πέρα αναδεικνύοντας συνεχώς την δράση του Αλέξανδρου Υψηλάντη.

Ο αδελφός του Δημήτριος συνεχίζει την πατριωτική παράδοση της οικογένειας. Μη λησμονούμε ότι ο παππούς τους Αλέξανδρος Υψηλάντης, καρατομήθηκε από τους Οθωμανούς, όντας ηγεμόνας στη Μολδοβλαχία.

Ο Δημήτριος Υψηλάντης με την έναρξη της επανάστασης ανέλαβε να αντιπροσωπεύσει τον αδερφό του, Αλέξανδρο Υψηλάντη, ως πληρεξούσιος του Γενικού επιτρόπου Αρχής στο Μωριά. Στις 20 Ιουνίου του 1821 ανέλαβε την αρχιστρατηγία των επαναστατών και προσπάθησε να οργανώσει τακτικό στρατό. Η προσπάθεια του όμως να περιορίσει την ισχύ των κοτζαμπάσηδων είχε σαν αποτέλεσμα την εκδίωξη του. Ο λαός απαίτησε την αποκατάσταση του και ύστερα από προσπάθειες του Κολοκοτρώνη επανήλθε. Κατά τη διάρκεια του Αγώνα έλαβε μέρος στην πολιορκία του Ναυπλίου και του Άργους, στην εκστρατεία εναντίον της Αθήνας, στη μάχη των Δερβενακίων, στη μάχη στους Μύλους μαζί με το Μακρυγιάννη και στην μάχη στη Πέτρα, η οποία ήταν η τελευταία της Επανάστασης. Ένας Πόντιος, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης άρχισε την Επανάσταση και ένας άλλος Πόντιος, ο αδελφός Δημήτριος την τελείωσε. Για να τιμηθεί ο Υψηλάντης, το φιλλεληνικό κίνημα τις ΗΠΑ, έδωσε το 1826  το όνομά του σε μία πόλη στο Μίσιγκαν.

Η γνώση της συμβολής των Ποντίων στην ελληνική επανάσταση αποτελεί ένα χρέος το οποίο πρέπει να υλοποιηθεί μέσα από την εκπαίδευση, τα σωματεία, τους φορείς. Είναι ένα χρέος προς τους Έλληνες της Ανατολής, το οποίο πρέπει να περάσει και σε άλλες, πρόσφατες συνιστώσες της ιστορίας τους, όπως είναι η Γενοκτονία. Για αυτήν που πρέπει να αγωνιστούν όλοι μέχρι την αναγνώριση από το θύτη και  τελική δικαίωση.